Πέμπτη 1 Νοεμβρίου 2007

Χρειαζόμαστε μία πέμπτη εξουσία;

Η εκκίνηση των διαδικασιών εκλογής προέδρου στο ΠΑΣΟΚ ανέσυρε μαζί και ένα ζήτημα, για καιρό ξεχασμένο από τη δημόσια συζήτηση, σχετικά με το ρόλο των μίντια στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και τη δυνατότητά τους να επηρεάζουν την εκλογή αρχηγών και κυβερνήσεων. Ήδη με τη δημοσίευση των πρώτων γκάλοπ, την επομένη κιόλας των εκλογών, που έδιναν προβάδισμα στο Βενιζέλο έναντι του Παπανδρέου, άρχισαν να ψιθυρίζονται από στόμα σε στόμα εκφράσεις του τύπου «θα βγει αυτός που θέλει το Συγκρότητα (Λαμπράκη)» και «τα κανάλια βγάζουν κυβερνήσεις». Μια βδομάδα αργότερα, ελάχιστα λεπτά μετά το περιστατικό της ρίψης του καφέ στον Ε. Βενιζέλο, ο Στέφανος Τζουμάκας ξέσπασε σε ζωντανή μετάδοση σε δημοσιογράφο του ΜΕΓΚΑ (Ι. Χασαπόπουλο) κατηγορώντας δημόσια το Συγκρότημα Λαμπράκη για χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Και ενώ το περιστατικό δεν προβλήθηκε περαιτέρω από τα κανάλια, τις μέρες που ακολούθησαν γίναμε μάρτυρες της δημοσίευσης μιας σειράς άρθρων, από μεγάλα δημοσιογραφικά ονόματα, που έσπευδαν να απαντήσουν, άμεσα ή έμμεσα, στην κατηγορία του Τζουμάκα.
Το χορό έσυρε βέβαια το άρθρο του Πρετεντέρη «Η υποχρέωση της γνώμης», το οποίο ισχυρίζεται ότι οι δημοσιογράφοι και τα μίντια δεν έχουν απλά δικαίωμα αλλά υποχρέωση «να αξιολογούν πρόσωπα και πράγματα της πολιτικής σκηνής και να εκφράζουν άποψη για όσα συμβαίνουν. [...] Από αυτή την υποχρέωση της γνώμης δεν μπορούν να παραιτηθούν σε καμία περίπτωση και για καμία σκοπιμότητα, διότι τότε θα πάψουν να είναι εφημερίδες και δημοσιογράφοι». Η άποψη αυτή του Πρετεντέρη είναι εξόχως ρηξικέλευθη και εντυπωσιάζει όχι τόσο από το περιεχόμενό της αλλά κυρίως από το ίδιο το γεγονός της δημόσιας εκφοράς της.
Σε ένα πρόσφατο παρελθόν, τόσο πρόσφατο που σχεδόν δεν μπορούμε να το ορίσουμε, η δημοσιογραφική ηθική ήταν μία ηθική αντικειμενικότητας. Ο δημοσιογράφος όφειλε να είναι ανεξάρτητος, να εξετάζει τα διαφορετικά ενδεχόμενα και να τα παρουσιάζει στον αναγνώστη κρατώντας ίση απόσταση από τις εμπλεκόμενες πλευρές, τηρώντας τη μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα και χωρίς να εκφέρει τη δική του γνώμη, ή τη γνώμη κάποιας άλλης «ανώτερης δύναμης», που συχνά αποκαλούμε με τον όρο «συμφέροντα». Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι σε αυτό το πρόσφατο παρελθόν, τα μίντια ήταν πράγματι αντικειμενικά, και ότι οι δημοσιογράφοι δεν έλεγαν τη γνώμη τους (ή τη γνώμη κάποιων άλλων ανθρώπων που ίσως και να είχαν συμφέρον να προωθηθεί δημόσια η γνώμη τους), παρά ότι υποτάσσονταν στον ηθικό καταναγκασμό μιας έστω κατ’επίφαση αντικειμενικότητας, που σε καμία περίπτωση και με κανένα τρόπο δεν έπρεπε να αμφισβητηθεί δημόσια. Με άλλα λόγια, για να πάρει κάποιος σοβαρά ένα κανάλι ή μία εφημερίδα, αυτά έπρεπε, όχι απαραίτητα να φέρουν, αλλά οπωσδήποτε να λένε ότι φέρουν τη βούλα της αντικειμενικότητας και της ανεξάρτητης και αδέσμευτης δημοσιογραφικής ηθικής. Διαφορετικά, στην περίπτωση που ένα κανάλι ή μία εφημερίδα δεν υιοθετεί τη βιτρίνα της αντικειμενικότητας παρά δηλώνει ρητά και ξεκάθαρα ότι εκφράζει μία πολιτική σκοπιμότητα (όπως π.χ. ο Ριζοσπάστης ή παλιότερα η Εξόρμηση), τότε αυτό δεν αναγνωρίζεται ως μέσο παρά ως όργανο, γεγονός που συνοδεύεται από την απαξίωση της δημοσιογραφικής δουλειάς του.
Αίτημα αντικειμενικότητας λοιπόν, και μάλιστα ισχυρό. Και ακόμα περισσότερο: Κανόνας αντικειμενικότητας και δημοσιογραφική νόρμα, η παραβίαση της οποίας συνεπάγεται απώλεια κύρους και λοιπές ηθικές επιπτώσεις. Ωστόσο, στην περίπτωση της παραβίασης, πρέπει να ορίσουμε δύο επίπεδα: Το επίσημο και το ανεπίσημο. Ανεπίσημα ο κανόνας της αντικειμενικότητας παραβιάζεται συστηματικά από καταβολής μέσων, παραβίαση που δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ. Επίσημα όμως δεν πρέπει να φαίνεται ότι παραβιάζεται και αν αυτό συμβαίνει οι συνέπειες για το μέσο είναι ολέθριες (χάνει το κύρος του, πέφτει η κυκλοφορία του, κλείνει, αλλάζει χέρια ή συνεχίζει να υπάρχει αλλά έχοντας απωλέσει την ίδια τη φύση του ως μέσου). Άρα, παρατηρούμε ότι υπάρχει μία λεπτή γραμμή, που χωρίζει σαν σύνορο, το ψιθύρισμα της φράσης «τα κανάλια βγάζουν κυβερνήσεις» μεταξύ φίλων στο δρόμο ή στο καφενείο και τη δημόσια καταγγελία του Τζουμάκα «το Συγκρότημά σας χειραγωγεί την κοινή γνώμη». Στην πρώτη περίπτωση αυτοί που λένε αυτή τη φράση συμβάλλουν απλά στην κυκλοφορία ενός κουτσομπολιού ήδη γνωστού σε όλους. Στη δεύτερη, περίπτωση, το άτομο που τη λέει μετατρέπει ένα κουτσομπολιό σε δημόσια γνώση που παίρνει τη μορφή καταγγελίας και αναγκάζει τους εμπλεκόμενους να δικαιολογήσουν τη θέση τους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Δε θα ήταν ίσως άστοχο να πούμε ότι ο κανόνας της αντικειμενικότητας είναι τόσο πρωταρχικός και δομικός για τη φύση των μέσων όσο και ο κανόνας της εξωγαμίας (ή της απαγόρευσης της αιμομιξίας) στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η απαγόρευση της αιμομιξίας, κανόνας παγκόσμιας ισχύος και εμβέλειας, καταπατάται συστηματικά αλλά ποτέ επίσημα. Ο κορυφαίος ανθρωπολόγος Μπρόνισλαβ Μαλινόφσκι, όταν μελετούσε την κοινωνία των Τροβριανδών στη χώρα των Παπούα στη Νέα Γουϊνέα, έγινε μάρτυρας του εξής περιστατικού: Ένας νεαρός Τροβριανδός διατηρεί ερωτικές σχέσεις με την ξαδέρφη από τη μεριά της μητέρας του. Το γεγονός είναι γνωστό από όλους στην κοινότητα και φυσικά επικρίνεται ψιθυριστά από στόμα σε στόμα χωρίς ωστόσο να αλλάζει τίποτα, ως τη στιγμή που ένας άλλος νεαρός, που είναι ερωτευμένος με την κοπέλα, κατηγορεί το ζευγάρι μπροστά σε όλη την κοινότητα για αιμομιξία. Η δημόσια αυτή καταγγελία ωθεί την επόμενη μέρα το νεαρό που έχει διαπράξει την αιμομιξία να αυτοκτονήσει μπροστά στα μάτια όλης της κοινότητας πέφτωντας στο κενό.
Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο εγγράφεται και το πρόσφατο περιστατικό των ερωτευμένων εξαδέφων στην Ιεράπετρα που αποφάσισαν να βάλουν τέλος στη ζωή τους πριν από δύο μέρες: Η 17χρονη κοπέλα και ο 24χρονος ξάδερφός της διατηρούσαν εδώ και καιρό ερωτική σχέση, γεγονός που ήταν γνωστό στους φίλους του ζευγαριού. Μόλις το ζευγάρι εξέφρασε την απόφαση να παντρευτεί, δηλαδή να επισφραγίσει δημόσια και επίσημα το δεσμό του, οι οικογένειες τους τους το απαγόρευσαν ντροπιασμένοι. Τα ξαδέρφια μπορεί να μην αυτοκτόνησαν, όπως στην περίπτωση του Τροβριανδού, από ντροπή, η πράξη τους όμως καταδεικνύει ότι συμβιβάστηκαν με την απαγόρευση της αιμομιξίας και αναγνώρισαν ότι το πέρασμα από το ανεπίσημο στο επίσημο ήταν ανέφικτο. Και στις δύο περιπτώσεις οι αυτοκτονίες των εμπλεκόμενων βοήθησαν στην αποκατάσταση της τάξης της κοινότητας που είχε διαταραχτεί με τη δημοσιοποίηση της παρανομίας.
Παρατηρούμε λοιπόν, ότι η παραβίαση του κανόνα δεν έχει επιπτώσεις για τους καταπατητές του παρά μόνο στην περίπτωση που κάποιος τους καταγγείλει δημόσια. Αλλά για να ξαναγυρίσουμε στα μίντια, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο σε αυτή την ιστορία δεν είναι η στιγμή της καταγγελίας (η δήλωση του Τζουμάκα) αλλά η στιγμή της ανάληψης της ευθύνης (άρθρο Πρετεντέρη) που στοχεύει στην αποκατάσταση της τάξης.
Ο Πρετεντέρης όχι μόνο δεν «αυτοκτονεί» από ντροπή, αλλά, χωρίς καν να αρνηθεί την παραβίαση του κανόνα της αντικειμενικότητας, παρουσιάζει δημόσια μία καινούρια δημοσιογραφική ηθική, κύριος άξονας της οποίας, είναι η γνώμη. Σύμφωνα με αυτή τη νέα ηθική, ο δημοσιογράφος δεν είναι απλός και αντικειμενικός διαμεσολαβητής της είδησης αλλά ένα είδος κριτικού σχολιαστή, άρα ένα είδος αυθεντίας, ο οποίος φροντίζει να δώσει στον ακροατή, τον τηλεθεατή ή τον αναγνώστη την είδηση μαζί με το σχόλιο της και μαζί με μία γνώμη πάνω στο θέμα της, και πολύ συχνά, μόνο το σχόλιο και τη γνώμη χωρίς την είδηση. Χαρακτηριστικό δείγμα της νέας αυτής κατάστασης είναι το βραδινό δελτίο του MEGA, στο οποίο αφού η παρουσιάστρια καλησπερίσει τους τηλεθεατές, αντί να αρχίσει μία καταγραφή της επικαιρότητας, ανακοινώνει ένα προς συζήτηση θέμα και το κουβεντιάζει με άλλους δημοσιογράφους – συζητητές.
Το ερώτημα τώρα που προκύπτει από αυτή τη νέα κατάσταση, η οποία όχι μόνο συμβαίνει, αλλά μετά το άρθρο του Πρετεντέρη και την παντελή απουσία κριτικής πάνω σε αυτό είναι και κατοχυρωμένη, είναι εκ νέου το πρωταρχικό ερώτημα του ρόλου των μίντια.
Στους διανοητές του φιλελευθερισμού (από το Λοκ μέχρι τον Μοντεσκιέ), οι ατομικές μας ελευθερίες δεν είναι εγγυημένες παρά μόνο στη βάση του αμοιβαίου ελέγχου ανάμεσα στις τρεις εξουσίες, την εκτελεστική, τη νομοθετική και τη δικαστική. Από κάποια στιγμή και μετά (θα λέγαμε ότι ίσως αυτή η στιγμή είναι η υπόθεση Ντρέυφους) προστέθηκε και μία τέταρτη εξουσία, αυτή των μίντια. Απαραίτητη προϋπόθεση της δυνατότητας ελέγχου των τριών εξουσιών από τα μίντια είναι βέβαια η αντικειμενικότητα αλλά και ο έλεγχος των μίντια από τις άλλες τρεις εξουσίες.
Έχω ωστόσο την αίσθηση τον τελευταίο καιρό, ότι η εξουσία των μίντια αυξάνει ενώ ο έλεγχος και η κριτική που ασκείται από τις άλλες εξουσίες ή από τους ίδιους τους πολίτες πάνω σε αυτά μειώνεται. Και μπορεί, ο Πρετεντέρης, η Τρέμη κι ο Τσίμας να μη μας δίνουν τη γνώμη κάποιων «συμφερόντων», παρά απλά και μόνο, όπως λένε, τη δική τους γνώμη, πότε όμως κάποιος από μας τη ζήτησε; Και από που εν πάσει περιπτώσει αντλούν όλοι αυτοί οι δημοσιογράφοι την αυθεντία τους;
Τελικά βρισκόμαστε σήμερα πολύ μακριά από την εποχή που ο κοινωνιολόγος Gabriel Tarde, το 1913 καθησύχαζε, λέγοντας ότι η πολιτική λειτουργία των μίντια είναι απλά και μόνο το να μας συγχρονίσουν και να ωθήσουν την ίδια στιγμή μία μάζα ατόμων που δε γνωρίζονται μεταξύ τους και που δε θα συναντηθούν ποτέ, να ενδιαφερθούν μαζικά για ένα γεγονός, κινητοποιημένοι από τη γνώση ότι αυτό το γεγονός ενδιαφέρει και άλλους. Πολύ μακριά επίσης και από την εποχή που οι αμερικάνοι κοινωνιολόγοι Mc Combs και Shaw, ξανάπιασαν το 1970 την ιδέα του Tarde, λέγοντας πως τα μέσα δεν μας λένε «τι πρέπει να σκεφτούμε αλλά πάνω σε τι πρέπει να σκεφτούμε».
Εμείς μάλλον θα πρέπει να ξαναπιάσουμε σοβάρα την ιδέα του Πρετεντέρη, που αναγνωρίζει αυτόβουλα στον εαυτό του και στον εαυτό των συναδέλφων του την υποχρέωση (!) να έχει γνώμη επί παντός επί στητού και να τη λέει δημόσια, χωρίς κανένας να τον ελέγχει και χωρίς καμία δημόσια καταγγελία να τον αγγίζει, και να σκεφτούμε, ως πολίτες με ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα, αν τελικά αυτά είναι τα μίντια που θέλουμε να έχουμε. Μήπως επιτέλους χρειαζόμαστε μία πέμπτη εξουσία;
Μην πάτε μακριά. Στα μπλογκ αναφέρομαι.


Υ.Γ. Ευχαριστώ για τα μηνύματά σας όλον αυτό το μήνα που, λόγω φόρτου εργασίας, το σημείο βρασμού είχε πέσει σε μια μικρή φθινοπωρινή νάρκη. Το μπλογκ συνεχίζεται κανονικά, με πάσα τιμή και χωρίς επίφυλαξη.

11 σχόλια:

imposter είπε...

Παραμένοντας στο χαρτί του άρθρου περισσότερο και όχι τόσο στο πνεύμα, προσφέρω τα 20 centimes μου στο θέμα ...

Στις ΗΠΑ, περίπου 30 πολιτείες έχουν νόμους που απαγορεύουν το γάμο πρώτων ξαδέρφων. Στην αντίθετη πλευρά βρίσκεται μεγάλο μέρος της ιατρικής επιστήμης:

http://www.springerlink.com/content/uxwm5qr18j5lgrdt/

Δε φαίνεται να υπάρχει καμία σοβαρή επίπτωση από το γάμο πρώτων εξαδέφλων, ή σε κάθε περίπτωση δε φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος σε σχέση με τα "αιματικά απομακρυσμένα" ζεύγη.

Το σημαντικό θέμα είναι το τί γίνεται κοινή γνώση, κοινή πληροφορία, και τί όχι. Όπως και οι χρήσεις αυτής της γνώσης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Εν προκειμένω, στην εκλογή. Εάν η κοινή πεποίθηση για τον Ε. Βενιζέλο είναι ότι είναι ένας ρόζ ελέφαντας με πράσινες βούλες, τότε δε μπορεί πολύ εύκολα να αλλάξει τη γνώμη του ελεκτοράτου (sic Κοραισμός).

Το αν είναι αποτελεσματική μία τέτοια χρήση της δημόσιας πληροφορίας, είναι άλλο θέμα, περισσότερο φιλοσοφικό παρά θέμα που μπορεί να αναλυθεί στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών. Ας αφεθούμε όμως στη κοινοτοπία των ανθρώπων που μαθαίνουν οικονομικά από τις ροζ σελίδες των εφημερίδων ...

ritsmas είπε...

θα χαρακτηρίσω το κείμενο εξαιρετικό και ως προς το περιεχόμενο του και ως προς τη δομή του.
Το συγκεκριμένο δελτίο και οι άνθρωποί του με απασχολούν πολύ , χωρίς να μπορώ να αντιδράσω, έστω και για τα μάτια του κόσμου. Πιστεύω δε ότι γίνεται κανονική πλύση εγκεφάλου σε βάρος χιλιαδων τηλεθεατών που θεωρούν την τηλεόραση σημαντικό και αναπόσπαστο κομματι της ζωής τους. Αλλά αυτό ενέχει κινδύνους που ως πρόσφατα δεν ειχαμε φανταστεί για την ιδιωτική τηλεόραση.
Οχι, δεν ειναι η τηλεόραση που μας αξίζει ( Η εν παση περιπτωσει αξίζει σε έναν χ αριθμό πολιτών). Αλλά ποιός είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντίδρασης, εκτός φυσικά από το κουμπί του τηλεκοντρόλ; Μηπως εμεις οι ίδιοι δεν τους παρακολουθούμε για να δούμε μέχρι ποίου σημείου θα φτάσει η ασυδοσία του λεγειν ;
σας χαιρετω, ευχαριστω για τη φιλοξενία.
ΥΓ. ως προς τα μπλογκ, δεν ξέρω, κρατω προς το παρόν μικρό καλάθι.
ριτς

Χαριτίνη Καρακωστάκη είπε...

Δημήτρη,
χάρηκα πολύ με το σχόλιο σου (ας μη διαβαστεί φορμαλιστικά).
Για την ιστορία, σου λέω μόνο ότι υπάρχουν κοινωνίες στις οποίες ο γάμος μεταξύ εξαδέρφων ήταν μέχρι και θεσμοποιημένος, υπό την προϋπόθεση ότι τα δύο ξαδέρφια προέρχονται από αδέρφια διαφορετικού φύλου (από μία αδερφή και έναν αδερφό και όχι από δύο αδερφές ή δύο αδερφούς) και ο θεσμός αυτός της "cousine croisée" είχε φυσικά οικονομική βάση και χρησιμότητα.

Όσον αφορά τώρα την πληροφορία που γίνεται την κοινή γνώση, υπάρχουν δύο τρόποι πρόσληψης. Ο ένας είναι να την αναγνωρίσουμε και να αναπροσαρμόσουμε τη δράση μας. Ο άλλος είναι να εθελοτυφλήσουμε κάνωντας πως δεν την ακούσαμε ποτέ. Η ανανέωση της ψήφου εμπιστοσύνης μεγάλης μερίδας του ΠΑΣΟΚ στο πρόσωπο του Παπανδρέου είναι ακριβώς η δεύτερη περίπτωση. Όλοι κλείνουν τα μάτια μπροστά στο γεγονός ότι το κόμμα τους έχασε τις τελευταίες εκλογές, ωσάν η ήττα να μην ήρθε ποτέ.
Και πίστεψε με, αυτή η συμπεριφορά η κάπως ανορθολογική και παρόλα αυτά τόσο μαζική, μόνο από κοινωνικούς επιστήμονες μπορεί να εξηγηθεί. Εξάλλου κοινωνικοί επιστήμονες δεν είναι μόνο οι οικονομολόγοι.

Χαριτίνη Καρακωστάκη είπε...

Αγαπητή Ρίτσα,
Σ'ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και το καίριο σχόλιό σου.

Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι το να πατήσουμε το κουμπί στο τηλεκοντρόλ είναι πραγματική κριτική. Πιστεύω μάλιστα ότι αυτή η πρακτική εμπεριέχει και μία παγίδα. Εξαφανίζοντας στιγμιαία από τους δέκτες μας αυτό που μας ενοχλεί, έχουμε την ψευδαίσθηση ότι αντιδρούμε, ενώ στην πραγματικότητα, κλείνοντας την τηλεόραση, μάλλον εθελοτυφλούμε. Προστατεύουμε τα μάτια μας και το μυαλό μας από την πλύση εγκεφάλου που όντως γίνεται και μετά δηλώνουμε αυτάρεσκα ότι δε βλέπουμε δελτία ειδήσεων.
Το κακό όμως υπάρχει και αναπτύσεται και μακριά από μας. Γι αυτό καλύτερα να τους βλέπουμε και να ξέρουμε μέχρι που θα φτάσει η ασυδοσία τους παρά να τους αφήνουμε να αλωνίζουν ελεύθεροι.

Η κριτική είναι μία πρακτική στην οποία προβαίνουμε όλοι μας ατομικά σε καθημερινή βάση και μάλιστα, χωρίς πάντα να έχουμε καλούς λόγους να τη στηρίξουμε.
Το πρόβλημα όμως με αυτές τις πολλαπλές και ετερόκλητες εκφράσεις κριτικής είναι η απουσία συγχρονισμού. Για να αλλάξει κάτι στα μίντια θα πρέπει μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων να νιώσει το ίδιο αίσθημα αγανάκτησης και να προσφύγει σε μία συλλογική κριτική. Δυστυχώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο δε διαφαίνεται στο κοντινό μέλλον (εκτός και αν ξεσπάσει κάποιο σκάνδαλο το οποίο θα πλήξει την εγκυρότητα των μίντια, τα οποία δυστυχώς εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο αλώβητα).

Όσο για τις δυνατότητες των μπλογκ, κι εγώ κρατώ μικρό καλάθι. Εξάλλου, για να υπάρξει μία πέμπτη εξουσία που θα ελέγχει τις άλλες τέσσερις, προϋπόθεση είναι να δέχεται και αυτή με τη σειρά της τον έλεγχό από αυτές. Και τουλάχιστον στην παρούσα φάση, δε νομίζω ότι τα μπλογκ είναι έτοιμα να δεχτούν κανόνες και περιορισμούς. Και δε θα έπρεπε εξάλλου.

Ανώνυμος είπε...

Εξαιρετικό άρθρο! Ας πάρουμε και μια άλλη έκφανση της επικαιρότητάς μας που την επιβεβαιώνει αντιστρόφως. Όλοι γνωρίζουν προεκλογικώς και το ψιθυρίζουν ότι το Giorgos-GAP είναι ανεπαρκές για την ηγεσία. Το βράδυ της 16ης σεπτεμβρίου το παιδί ξεγυμνώνεται και επισήμως-δημοσίως. Αντί να επακολουθήσει όμως η αναμενόμενη (συμβολική βεβαίως) αυτοκτονία-παραίτηση, πλείστοι πασοκάνθρωποι απλώς κλείνουν τα μάτια έναντι του προφανούς που οι ίδιοι (ανεπισήμως) εδέχοντο! Καταλήγω και εγώ λοιπόν στο συμπερασμα του εξαιρετικού σας κειμένου. Όταν διασαλεύεται η συμβολική τάξη, δύο λύσεις υπάρχουν: είτε εξοντώνεται ο διασαλευτής, είτε εξοντώνεται η ίδια η συμβολική τάξη. Αναρωτιέμαι επομένως αν η συχνότητα με την οποία συνέβη το τελευταίο ενδεχόμενο στην Ελλάδα οφείλει να γίνει σοβαρό αντικείμενο μελέτης (διότι αυτά που ζούμε στο ΠΑΣΟΚ είναι κάπως πρωτοφανή). Φίλτατες/οι κοινωνικές/οί επιστήμονες, τα εργαλεία σας και όλες/οι δώθε!

Γιώργος Σταματιάδης είπε...

Αγαπητή Χαριτίνη,
Αν και διαφωνώ μεθοδολογικά με τη χρήση των ανθρωπολογικών σταθερών και αμφισβητώ το τελικό συμπέρασμα (το οποίο κι εσύ μετρίασες στις απαντήσεις σου), δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω ότι θέτεις ένα πολύ ενδιαφέρον πλαίσιο προβληματισμού. Η τηλεόραση στην Ελλάδα, παρά την πληθώρα καναλιών, είναι -όπως ξέρεις- επιεικώς χάλια. Οι δε ειδήσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν θα πρέπει να λέγονται έτσι, αλλά δελτία πολιτικού κουτσομπολιού ή και «κοινωνικής κριτικής». Ακόμα και σοβαροί δημοσιογράφοι υπηρετούν ένα σύστημα απολύτως αποπροσανατολιστικό που τρέφεται με την άγνοια και την απάθεια και τροφοδοτεί την απουσία κριτικής σκέψης. Ο Πρετεντέρης και κάθε Πρετεντέρης (από το pretendere;) υπηρετεί με συνέπεια μια λογική που τον υπερβαίνει. Είναι δηλαδή ο ρόλος του, και αν αναγνωρίζει ρητά την έλλειψη κριτικής απόστασης του εαυτού του από τα γεγονότα, το κάνει για να δικαιολογηθεί αμυνόμενος έναντι αυτών που θα τον ήθελαν όχι φυσικά αντικειμενικό, αλλά στο πλευρό τους. Με το άρθρο του λοιπόν δεν δικαιολογεί τόσο γιατί λέει τη γνώμη του (υποστηρίζοντας τον Βενιζέλο) όσο γιατί έχει αυτή τη συγκεκριμένη γνώμη και όχι την αντίθετη! Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι δεν αισθάνθηκε ανάλογη ανάγκη παροχής εξηγήσεων αναφορικά με τη διαχρονική προτίμησή του υπέρ του ΠΑΣΟΚ και κατά της Νέας Δημοκρατίας. Το γεγονός ότι αδιαφορεί ρητώς για τις αξιώσεις αντικειμενικότητας δεν τον απασχολεί γιατί θεωρεί πιθανότατα ότι η ειλικρίνειά του θα σώσει τελικά την παρτίδα. Ο συλλογισμός είναι απλός και εν δυνάμει πειστικός : όλοι γνωριζόμαστε στην Ελλάδα, ας μην κοροϊδευόμαστε. Δεν υπάρχουν αντικειμενικοί δημοσιογράφοι (sic!), οπότε ας πέσουν οι μάσκες. Εγώ σέρνω πρώτος το χορό, δεν το παίζω αντικειμενικός, είμαι όμως ειλικρινής, συνεπής με τα πιστεύω μου και όχι κωλοτούμπας. Η ειλικρίνεια και η συνέπεια υπερτερούν οποιωνδήποτε αιτιάσεων και καταγγελιών για έλλειψη αντικειμενικότητας. Σε μια εποχή όπου η έννοια της αλήθειας βάλλεται πανταχόθεν, μια τέτοια επιχειρηματολογία βρίσκει σίγουρα αρκετά ευήκοα αυτιά.

ΥΓ: Ακόμα και ο Χάμπερμας τα έχει βρει σκούρα με τη δύναμη των mass media.

Ανώνυμος είπε...

Χαριτίνη

Πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα η σύνδεση που επιχείρησες.

Θα περιοριστώ να σχολιάσω ένα μόνο σημείο διότι το κείμενο δίνει τροφή για μεγάλη συζήτηση.

[…]ο δημοσιογράφος δεν είναι απλός και αντικειμενικός διαμεσολαβητής της είδησης αλλά ένα είδος κριτικού σχολιαστή […]

Το παραπάνω αποτελεί ουσιαστικά τον πυρήνα της σκέψης ενός ρεύματος στις ΗΠΑ στο χώρο της δημοσιογραφίας. Πρόκειται για την δημοσιογραφία της διαβούλευσης (deliberation journalism) στο πλαίσιο της λεγόμενης «κοινωνικής δημοσιογραφίας» (public journalism για να μην συγχέεται με το citizen journalism που περιλαμβάνει και τα blogs).

Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ρεύμα σκέψης που από τη στιγμή που αναγνωρίζει την αδυναμία ουδέτερης και αντικειμενικής ενημέρωσης, επιθυμεί την πρόκληση διαλόγου και αντιπαράθεσης για την ανάδειξη θέσεων προς όφελος είτε προβληματισμού της κοινής γνώμης είτε συμβολής στην διαδικασία χάραξης πολιτικών.

Ορθά βέβαια επισημαίνεις το πρόβλημα της εφαρμογής της αρχής της ανάσχεσης και εξισορρόπησης των εξουσιών. Το πρόβλημα της λογοδοσίας των media είναι καίριο, επίμαχο και δυσεπίλυτο.

Θεωρώ πάντως πως μεγαλύτερης σημασίας είναι τα ζητήματα της πολιτικής οικονομίας των μέσων και λιγότερο της μορφής της δημοσιογραφίας.

Πράγμα που σε καμιά περίπτωση δεν υποβαθμίζει ούτε την αξία της έννοιας της δημοσιογραφίας, ούτε το κείμενο με το οποίο μας αποζημίωσες για την πολυήμερη αποχή σου!

Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Ανώνυμος είπε...

Αγαπητό Χαριτινάκι

Έχω να σου παραθέσω τα εξής σχόλια, εξειδικεύοντας στο κομμάτι του άρθρου που αφορά τα ΜΜΕ.

Πρώτον και κυριότερον, πράγματι ο εκάστοτε τηλεθεατής έχει στα χέρια του τη...δύναμη του τηλεκοντρόλ.

Αλλά και ο κάθε δημοσιογράφος, από σεβασμό στο γεγονός ότι η τηλεόραση είναι για πολλά χρόνια "νομιμοποιημένο" ΜΜΕ, πρέπει κατά τη γνώμη μου να παρακολουθεί και να κρίνει.

Οι πολιτικές μου καταβολές με κάνουν να θεωρώ το δελτίο του MEGA το πληρέστερο δελτίο της ιδιωτικής τηλεόρασης (με εξαίρεση, ίσως, αυτό του ΣΚΑΙ.

Αλλά οφείλω να παραδεχτώ, συγκεκριμενοποιώντας στην εκλογή προέδρου στο ΠΑΣΟΚ και γνωρίζοντας κάποια πρόσωπα και πράγματα, ότι πράγματι υπήρξε εύνοια προς τη μία πλευρά.

Αυτό δε δικαιολογεί σε καμία περίπτωση δηλώσεις τύπου Τζουμάκα, αλλά και επίσης, θέλοντας να υποδυθώ το συνήγορο υπερασπίσεως του καναλιού, το κανάλι είναι ιδιωτικό, επομένως ΔΕΝ ΥΠΟΚΕΙΤΑΙ ΣΕ ΕΛΕΓΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΑΥΣΤΗΡΟΥΣ ΟΡΟΥΣ.

Απλά η δύναμη που έχω εγώ, εσύ, ο οποισδήποτε, είναι η δύναμη της κριτικής.

Και η δική μου κριτική ματιά, σε συνδυασμό με την εύλογη υποκειμενικότητα του προσωπικού μου background, με οδηγούν στην ολοκάθαρη έκφραση της γνώμης ότι, εκείνη την περίοδο, υπήρξε εμφανής εύνοια υπέρ του Ευάγγελου Βενιζέλου

Σ' αγαπώ

Alopix είπε...

Πολύ καλό το ιστολόγιο σας.

Χαριτίνη Καρακωστάκη είπε...

Thanx alopix! Wellcome ;-)